Exit tickets: krachtige ingrediënten en mogelijke valkuilen

Tijdens mijn vele schoolbezoeken hoor ik dat leerkrachten meer en meer gebruik maken van exit tickets. Een korte zoektocht met Google leidt ook meteen naar talrijke websites, voorbeelden en templates. Maar is al dat materiaal wel even waardevol? Hoe en wanneer zet je exit tickets best in? In deze blog ga ik dieper in op de achterliggende principes van het exit ticket en de mogelijke valkuilen die ermee gepaard kunnen gaan.

Tip: sommige belangrijke termen in de tekst linken door naar de begrippenlijst van onze online leergangen. Deze lijst kan handig zijn om de volledige betekenis van een bepaald woord te begrijpen. 

Wat is het?

Een exit ticket is een formatieve tool die je inzet aan het einde van de les en het concept is relatief eenvoudig: de leraar stelt enkele vragen waarop leerlingen kort het antwoord formuleren. Dit kan in de vorm van een voorgedrukt formuliertje, maar je kan leerlingen evenzeer de antwoorden laten noteren op een kladblad of via een online tool (Google forms, Socrative, Kahoot! …). Leerlingen krijgen even de tijd om na te denken, noteren hun antwoorden en leveren vervolgens hun tickets in als symbolische voorwaarde om de les te ‘mogen verlaten’ (Dixson & Worrell, 2016).

Een voorbeeldticket voor een les aardrijkskunde over erosie

Krachtige ingrediënten en mogelijke valkuilen

Een werkvorm, aanpak of tool is echter maar zo sterk als het achterliggende leermechanisme dat erdoor getriggerd wordt. De krachtige ingrediënten ervan kunnen het leereffect wezenlijk versterken, maar er zijn ook vaak valkuilen. Die kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat er minder leereffect is of dat de werklast te groot wordt voor de leerkracht. Je stelt je dus best eerst de vraag: wat wil ik bereiken met het gebruik van exit tickets? In wat volgt, bied ik je graag een kleine houvast.

• Exit tickets verzamelen informatie over het leerproces

Hét hoofddoel van exit tickets is dat ze leraren inzicht geven in hoe je leerlingen de nieuwe leerstof hebben verwerkt of begrepen. Via korte vragen check je het begrip van je leerlingen en ga je na of je lesdoel bereikt is. Op basis van de verkregen informatie uit het exit ticket kan de leraar eventueel de aanpak bijsturen (Fowler, Windschitl & Richards, 2019). Als bijvoorbeeld alle leerlingen een juist antwoord kunnen geven, weet je als leraar dat ze het begrepen hebben en kun je over naar de oefeningen. Als de overgrote meerderheid van de leerlingen niet de juiste antwoorden kan geven, dan weet je dat er ergens iets misgegaan is. De oorzaak kan bij de leerlingen zelf liggen, maar misschien ook wel bij jouw instructie. Wat de reden ook is, bijsturing is hier noodzakelijk. Je kan de volgende les kort terugkomen op die bepaalde moeilijkheden, een stukje hernemen, met enkele leerlingen een extra voorbeeld bespreken …

Mogelijke valkuil: Het is geenszins de bedoeling dat het verzamelen en het verwerken van exit tickets een administratief kluwen wordt en veel verbeterwerk met zich meebrengt. Je hebt waarschijnlijk al meer dan werk genoeg. Alle tickets individueel verbeteren hoeft dus zeker niet. Een snelle blik van jou als vakexpert volstaat vaak om te evalueren waar een groep staat. De essentie zit in de info die je krijgt. Je kan de exit tickets de volgende les samen met de leerlingen verbeteren, maar je kan even goed alleen de veelgemaakte fouten of opvallende antwoorden bespreken, zonder de exit tickets aan de leerlingen terug te geven.

• Exit tickets kunnen het leren versterken

Naast het controleren van het begrip van je leerlingen, kan het exit ticket ook bijdragen aan het leren zelf. Een van de meest krachtige leereffecten is namelijk het testeffect. Wanneer leerlingen reeds verworven kennis en vaardigheden uit hun geheugen ophalen, draagt dat bij tot leren op lange termijn. Het invullen van een exit ticket genereert al een eerste (beperkte) testeffect. Bovendien zou je ook nog voor een extra spreidingseffect (spacing effect) kunnen zorgen door een vraag toe te voegen over een les van bijvoorbeeld enkele dagen (of weken) daarvoor.

Mogelijke valkuil: Met een exit ticket breng je mogelijks enkel de prestatie op korte termijn in kaart, het huidige begrip, maar dit geeft je nog geen garantie dat er daadwerkelijk geleerd is op lange termijn. Het (beperkte) testeffect maakt dat leerlingen iets trager zullen vergeten, maar zonder herhalingsmomenten zal de intrede van het vergeetproces onvermijdelijk zijn. Een optie zou kunnen zijn om van je exit ticket een entrance ticket te maken, dat je gebruikt bij het begin van de volgende les. Leerlingen krijgen op die manier iets meer tijd om te vergeten, wat het effect van het ophalen vergroot.

• Exit tickets peilen naar wat de leerlingen (denken) te weten over hun eigen leren.

Exit tickets kunnen leerlingen laten nadenken over hun eigen leren met vragen als ‘Welk lesonderdeel vond je moeilijk?’ of ‘Welke vragen heb je nog over deze les?’. Het toepassen van zulke metacognitieve strategieën in de klas kan potentieel veel leerwinst opleveren (Quigley Muijs & Stringer, 2018). Veel exit tickets die je op het internet vindt, zijn hierop gericht. Het onderstaande ticket laat de leerlingen bijvoorbeeld drie zaken noteren die ze geleerd hebben, geeft de kans om nog twee vragen te stellen over de les en vraagt om een onderdeel in eigen woorden uit te leggen aan iemand anders.

Uit Klasse

Die laatste vraag kan ook aanzetten tot een vorm van generatief leren, waarbij leerlingen de kans krijgen om de leerstof cognitief actief te verwerken. Het feit dat leerlingen de kern van de leerstof in eigen woorden moeten uitleggen aan iemand anders, stimuleert hen om er diep over te gaan nadenken: Wat was de kern van de les van vandaag? Wat weet ik daarover? Je kan namelijk pas iets uitleggen, als je de leerstof effectief begrijpt. Ook deze generatieve leerstrategieën dragen bij tot leren op de lange termijn. In een volgende les kun je hen dus ook daadwerkelijk uitleg aan elkaar laten geven over de door hen geselecteerde leerstof. Op die manier combineer je twee vormen van generatief leren, namelijk retrieval practice en het lesgeven aan iemand anders.

Mogelijke valkuil: Exit tickets die peilen naar de eigen inschatting van het leren, leiden niet altijd tot de gewenste resultaten. Wanneer leerlingen bijvoorbeeld moeten aangeven wat ze moeilijk of makkelijk vinden of welke vragen ze nog hebben, lees je soms dat alles duidelijk is, terwijl dit misschien helemaal niet het geval is. Dit kan enerzijds verklaard worden door het Dunning-Krugereffect. Voor leerlingen die met nieuwe leerstof worden geconfronteerd, is het moeilijk om hun eigen competentie te evalueren. Ze zijn namelijk zelf nog beginners in dat domein. Anderzijds is er ook de motivationele factor. Wanneer leerlingen het nut niet inzien van dit soort tickets, bestaat de kans dat ze wenselijk antwoorden of soms zelfs gewoon nonsens neerschrijven. Het is daarom nuttig om het gesprek aan te gaan met je leerlingen over het belang van deze tool, wat jij ermee wil bereiken en wat het voor de leerling kan opleveren (snel opsporen van denkfoutjes, langer onthouden wat ze wel al weten …).

Tot slot

Exit tickets kunnen dus een waardevolle aanvulling zijn voor je lessen. Maar weet je nog waarom? Vul kort dit ticket in en de volgende les bespreken we samen de antwoorden!